پیشرفت وسایل حمل و نقل و افزایش سرعت، ارزانی و آسایش نسبی مسافرت را در پی داشت و در نتیجه انقلاب بزرگی در گردشگری به وجود آمد و به دنبال آن ایجاد تأسیسات و خدمات گردشگری و تفکر بهره وری از این فعالیت توسعه یافت تا جایی که گردشگری به عنوان فعالیتی سود آور و اشتغال زا در اقتصاد کشورها کاملاٌ جا گرفته است(رأس^[۳۲]، ۲۰۰۹، ۱۶۴) و برنامه ریزان اقتصادی در طراحی ها و برنامه ریزی های کلان اقتصادی جایگاه ویژه ای برای این واقعیت اجتماعی قائل می‌شوند و از آن به عنوان صادرات نامریی محصولات و خدمات یاد می‌کنند(کوهن^[۳۳]، ۲۰۱۰، ۱۷). در کشورهایی که جاذبه های گردشگری،مراکز تفریحی مناسب، صنایع دستی و کالاهای کوچک به یاد ماندنی ، اثر مذهبی و خدمات کامل و پذیرایی وجود داشته باشد یک گردشگر به طور متوسط ممکن است بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ دلار خرج کند. در کشورهایی که فاقد این تسهیلات باشند نه تنها از گردشگران کاسته می شود بلکه گردشگران رغبت خرج کردن ۳۰ تا ۵۰ دلار در روز را هم نخواهند داشت (سنج^[۳۴]، ۲۰۱۴، ۲۴).

بررسی های صورت گرفته در زمینه ی درآمدهای گردشگری و سهم خدمات گردشگری در کل مبادلات تجاری جهان نشان می‌دهد که این سهم در دهه های اخیر افزایش متوسطی داشته است و اگر در آغاز دهه ی ۱۹۵۰ سهم خدمات گردشگری در کل صادرات جهانی ۳.۴ درصد بود(وچیو^[۳۵]، ۲۰۰۹، ۲۵). اقتصاد جهان در سال پایانی دهه ۱۹۸۰ شاهد سهمی بیش از ۸ درصد برای خدمات گردشگری در کل صادرات بود.در سال ۱۹۹۰ میلادی جمعاٌ ۲۳۰ میلیارد دلار در کشورهای مختلف جهان خرج کرده‌اند و ۴۲۵ میلیون گردشگر در کشورهای دنیا به ثبت رسیده است (وایلی^[۳۶]، ۲۰۰۶، ۲۰). در سال ۲۰۰۰ تعداد گردشگران جهان به حدود ۶۶۱ میلیون نفر رسید و در سال ۲۰۰۷ به حدود ۹۰۰ میلیون رسیده است.کشورهای فرانسه،آمریکا، اسپانیا ،ایتالیا و اتریش بیش ترین تعداد گردشگران را به خود جلب کرده‌اند و کشورهای اسپانیا ،فرانسه و آمریکا بیش ترین درآمد را از گردشگران داشته اند(اتابکی و مظفری: ۱۳۹۳، ۴۵). آمار نشان می‌دهد که اتباع آمریکا،آلمان، انگلیس،فرانسه و ژاپن بیش از سایر مردم جهان در مسافرت های گردشگری پول خرج کرده‌اند.در این میان جمهوری اسلامی ایران مقامی نزدیک به صدمین کشور را داشته است و فقط یک هزارم از تعداد گردشگران را به خود جذب ‌کرده‌است .کارشناسان معتقدند در صورتی که ایران قادر باشد فقط سالانه ۱۲ میلیون گردشگر را به کشور خود جذب کند درامد ارزی حاصل از هر گردشگر برابر ارزش ده ها بشکه نفت خواهد بود و درامد بخش گردشگری جانشین درامد نفت خواهد شد(آقازاده:۱۳۹۰، ۱۵). جهانگردی از جمله صنایع خدماتی است که در سال‌های اخیر با سرعت زیادی روند توسعه را در پیش گرفته است ،انسان محور بودن این صنعت موجب شده تا نقش عوامل انسانی را در توسعه آن بسیار چشم گیر و نمایان شود، به طوری که امروزه صاحب نظران معتقدند، حمایت ساکنین محلی در توسعه جهانگردی،موفقیت عملیات و پایداری آن الزامی است(اکبری: ۱۳۸۱، ۲۲). هنگامی که یک جامعه تبدیل به مقصد جهانگردی می شود، کیفیت زندگی ،سیستم های ارزشی ،روابط خانوادگی،نگرش ها،آداب، سنن ،الگوهای رفتاری و بسیاری از مؤلفه‌ های دیگر اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی آن تحت تاثیر قرار می‌گیرد. ازجمله این تاثیرات می توان به افزایش جمعیت ،شلوغی،استفاده بیش تر از زیر بناهای اقتصادی ،بهبود وضعیت اشتغال، تاثیر بر میزان ‌درآمدها و یا فقر در جامعه اشاره کرد. موفقیت این صنعت اگر به ‌جذابیت‌ها و کیفیت خدمات ارائه شده به جهانگردان بستگی دارد.هم چنین نیازمند مهمان نوازی ساکنین محل نیز می‌باشد .مشاهده میزبان خشمگین ،به علاقه یا بی اعتمادی،نهایتاًٌ منجر ‌به این خواهد شد که گردشگران چنین احساس نا مطلوبی داشته باشند حتی در بهترین شرایط از نظر فیزیکی ،همه تلاش ها بی اثر می ماند(اعرابی و موروعی: ۱۳۸۲، ۲۲).

۲-۱-۱۱-اثرات اقتصادی توسعه گردشگری از دیدگاه ساکنین

جذابیت پیامد های اقتصادی توسعه جهانگردی به گونه ای است که قبل از هر چیز جلوگیری از جلب نظر می‌کند به همین دلیل مطالعات اولیه ‌در مورد تاثیرات جهانگردی طی دهه ۱۹۶۰ ،بیش تر بر آثار مثبت اقتصادی آن متمرکز بوده اند. اما در دهه ۱۹۷۰ ، پیامدهای جهانگردی با دید اقتصادی تری توسط پژوهش گران مد نظر قرار گرفت. در این دوره بیش تر رویکرد منفی نسبت به توسعه جهانگردی حاکم گردید ، به طوری که پژوهش گران ‌بر آثار منفی توسعه گردشگری تأکید می ورزیدند. در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ ‌بر اساس صاحب نظرانی چون چین، تاثیرات مثبت و منفی به طور متوازن مورد توجه قرار گرفت .اشتغال زایی ،ایجاد درامد برای ساکنین محلی ،کاهش فقر، افزایش سرمایه گذاری و توسعه زیر بنایی های اقتصادی از جمله مهم ترین اثرات اقتصادی توسعه جهانگردی به شمار می رود که در بسیاری نوشته ها از آن یاد شده است.اما نتایج برخی مطالعات راجع به نگرش ساکنین محلی، حاکی از وجود پاره ای ادراکات منفی ‌در مورد آثار اقتصادی توسعه گردشگری است. برای مثال بررسی دیدگاه ساکنین یک مقصد گردشگری در ترکیه نشان دهنده نگرانی و اعتراض آن ها نسبت به اثر اشتغال زایی و درامد زایی این صنعت برای مردم محلی است ،زیرا به نظر ساکنین نیروی کار مورد نیاز فعالیت های گردشگری از مناطق دیگر تامین شده است و درامدهای تولید شده از منطقه خارج ، و در جای دیگر مصرف می‌گردد(الوانی،۱۳۷۹: ۲۶).

فصلی بودن اغلب مشاغل صنعت گردشگری یکی دیگر از معایب آن از دیدگاه ساکنین محسوب می شود . زیرا بسیاری از جاذبه های گردشگری به گونه ای هستند که در فصول و ایامی خاص سال امکان بازدید یا استفاده از آن ها وجود دارد. نتایج مطالعات دیگری بیانگر این واقعیت است که به دلیل ضعف بنیه ی مالی ساکنین محلی برای سرمایه گذاری در ساخت هتل ها،فروشگاه های بزرگ و سایر زیر بناهای مورد نیاز گردشگری، ساکنین غیر بومی یا خارجی وارد صحنه شده و اقدام به سرمایه گذاری می‌کنند و حتی اجناس مورد نیاز گردشگران را از سایر مناطق به آنجا وارد می‌کنند. ‌بنابرین‏ علی رغم مزایای فراوان اقتصادی توسعه جهانگردی، فصلی بودن ، غیر تخصصی بودن و دشواری مشاغلی که به ساکنین محول می شود، عدم توانایی ساکنین در سرمایه گذاری برای توسعه امکانات زیربنایی و رو بنایی این صنعت در منطقه و هم چنین عدم مشارکت آن ها در سیاست گذاری و تصمیم گیری ها در این زمینه ، از عواملی هستند که اثرات مثبت اقتصادی توسعه گردشگری را برای ساکنین کم رنگ کرده و آنان را بدبین می‌کند. کینگ و همکارانش از بعد دیگری به بررسی دیدگاه ساکنین پرداختند.آنان معتقدند ،کسانی که از فعالیت های گردشگری منافع شخصی کسب می‌کنند آن را خیلی مثبت ارزیابی می‌کنند، اما کسانی که منافع شخصی عایدشان نمی شود نگرشی منفی دارند(سهرابی: ۱۳۸۹، ۲۶).

۲-۱-۱۲-گردشگری سیاه